Structuurgrassen

Wintersilhouet

Hoewel de meeste soorten tussen 50-200cm niet groenblijvend zijn, zijn ze toch zeer de moeite waard. Het wintersilhouet van bijvoorbeeld Miscanthus heeft de vorm van een stevige bundel strogele halmen, getooid met zilvergrijze pluimen dat doet denken aan de sfeer van het oud Hollands rietlandschap. De verticale belijning van de halmen en rijp op de pluimen geeft een bijzondere sfeer. Daarnaast bieden grassen beschutting en leefgebied aan diverse soorten vogels en zoogdieren.

Soorten

Denk hierbij aan het borstelveergras, Pennisetum, met een reeks van cultivars. Helaas zijn veel Pennisetum’s minder geschikt voor vochthoudende bodems (klei, veen) waarbij teveel nattigheid in de winter tot uitval kan leiden. Pennisetum alpecuroides ‘Viridescens’ en ‘Japonicum’ doen het duidelijk beter onder deze omstandigheden. Panicum (parelgierst) heeft blauwgrijs-bladige typen (‘Heavy metal’, ‘Cloud Nine’, ‘Northwind’) en groenbladige vormen met rode bladpunten in de zomer (‘Rehbraun, Rotstrahlbush). Kernmerkend zijn de open pluimen met zeer fijne dansende ‘pareltjes’ op een ragfijne vertakking. Calamagrostis kent een grote vormdiversiteit. Het diamantgras, Calamagrostis brachytricha (synoniem Stipa calamagrostis) heeft een rijke bloei met tamelijk grote, spits toelopende pluimen terwijl Calamagrostis x acutiflora ‘Karl Foester’ en ‘Overdam’ ijl rechtopgaand gaan met lange, aarvormige bloeiwijzen. In het najaar vangen de fijne pluimen dauwdruppels die een prachtige schittering in de najaarszon vertonen. Molinia (pijpestrootje) wordt gekenmerkt door een lage toef zacht groen blad waaruit later in de zomer tot najaar in een fontein strogele halmen verschijnen die aan te top getooid zijn met smalle aren. De hoogte van de fontein wisselt per cultivar (‘Karl Foester’, ‘Windsaule’). Een mooi winterbeeld mist helaas bij deze soort. Andere goede soorten zijn Spodiopogon sibericus, Uniolia latifolia met opvallende platte aren en natuurlijk de rijke diversiteit aan vormen van Miscanthus, variërend van de kleine vormen ‘Yakushima Dwarf’, ‘Kleine Silberspinne’ tot de grotere vormen ‘Malepartus’, ‘Poseidon’, ‘Goliath’ en ‘Gewitterwolke’. Hieronder worden een aantal interessante soorten uit ons assortiment in meer detail beschreven beschreven:

Carex muskingumensis ‘Silberstreif’ wordt gekenmerkt door de opvallende zilverwitte bladranden. Hierdoor heeft deze plant een oplichtend effect. Palmzegge wordt 40 tot 60 cm hoog en is een opvallend siergras vanwege het zeer smalle blad dat symmetrisch gerangschikt staat op een berijpte stengel. De fijne textuur van deze plant laat zich goed combineren met andere siergrassen en grootbladige planten in de omgeving. Het aanvankelijk frisgroene blad kleurt later in het seizoen naar middengroen. Palmzegge is zowel in de zon als op meer beschaduwde groeiplaatsen te gebruiken, mits de bodem voldoende vochthoudend is. Deze plant is ook in beplantingsbakken toepasbaar. Prima winterhard, maar niet wintergroen. Begin van het voorjaar het oude loof kort aan de grond afsnijden. De minivorm Carex muskingumensis ‘Little Midge’ is een interessante selectie om als lage bodembedekker toe te passen.

Hakonechloa macra 'Aureola' is een sierlijk grasje met bamboeachtig blad. Ze groeit op iedere plek die niet te droog is in de zon tot halfschaduw. Geschikt voor potten en bakken, maar ook langs paden komt de sierlijke groeiwijze tot zijn recht. In het najaar kleurt het loof door naar oranjegeel. De pollen kunnen 30 cm doorsnede bereiken bij een hoogte van 20 – 30 cm. In de zomer bloeit dit siergras met talrijke ragfijne pluimpjes tussen het loof.

Hakonechloa ‘Allgold’ heeft limegroen tot geelgroene loof. Ondanks het gebrek aan bladgroen is deze variëteit een sterke en vitale groeier. 'Allgold' is in staat een donkere plek in de tuin op te lichten. Deze variëteit wordt tot 30 cm hoog.

Hakonechloa macra, de botanische vorm, is in alle delen wat groter en groeikrachtiger. Zeer bruikbare soort om in groepen of randen toe te passen vanwege de gelaagde, fonteinachtige bladstructuur. Na de winter het oude loof kort aan de grond afknippen.

Imperata cylindrica ‘Red Baron‘. Een van de meest kenmerkende grassen is het naar bloedrood verkleurende Japans Bloedgras. Imperata komt relatief laat in het voorjaar aan de groei, maakt aanvankelijk groen blad dat onder invloed van de eerste voorjaarszon naar dieprood verkleurt. Imperata staat het liefst zonnig en niet te nat. Gedurende de zomer kleurt het loof steeds verder door naar prachtig rood. De uitgroeihoogte bedraagt 30 – 40 cm. Het is een fantastische accentplant, bijvoorbeeld in combinatie met Zwarte Slangenbaard. Japans bloedgras heeft een kleur bijna aan de andere kant van het spectrum.

Soms hebben we ook de kleinere vorm Imperata ‘Rubra’. Dit type wordt 20- 30 cm hoog.

Imperata cylindrica ‘Koenigii’, Japans rijstgras is een groter familielid van het Bloedgras. Deze vorm wordt 50 – 75 cm hoog en heeft een zachte smaragdgroene bladkleur. Pas in de herfst verkleurt het blad naar paars-roodtinten. De winterhardheid is goed mits aangeplant op een humusrijke goed doorlatende grond in de volle zon. Imperata bloeit niet in ons klimaat. Na de winter het oude loof kort aan de grond terugknippen.

Miscanthus

Ik ben altijd onder de indruk geweest van Japans zilvergras (Miscanthus). De vele soorten en vormen binnen Miscanthus zijn een wereld op zich. In de jaren 90 verzamelde ik alle beschikbare soorten, hybriden en selecties en observeerde ze een aantal jaren. Tegenwoordig maakt een beperkt aantal soorten en cultivars na selectie deel uit van de kwekerij, op basis van het winterbeeld, sierwaarde en geschiktheid voor ons klimaat. Vooral de sierlijke smalbladige cultivars gebruik ik regelmatig in mijn ontwerpen. De volgende soorten zijn meestal beschikbaar van halfwas tot volwassen maten. Hoogtematen zijn indicatief; lokale factoren en klimaat kunnen tot een andere omvang leiden.

Miscanthus ‘Kleine Silberspinne’ is een stevig polvormend siergras met fijn loof, een rijke bloei. De groeihoogte bedraagt 1,00- 1,50 m inclusief de smalle, koperrode pluimen die later naar zilvergrijs verkleuren.

Miscanthus ‘Silberspinne’ is een slag groter met een zeer rijke bloeiwijze; volle bossige planten 150-170cm

Miscanthus ‘Champagne’ een belangrijke smalbladige cultivar met opvallend frisgroen blad en een blonde pluim die zijn naam eer aan doet. Naarmate de nachte kouder worden in het najaar kleuren de laatste nieuwe pluimen naar rose. Wordt hier tussen 150- 170 cm hoog.

Miscanthus ‘Graziella’ is voor mij een van de mooiste smalbladige cultivars. ‘Graziella’ is een transparante plant met zeer smal zeegroen blad met zilveren middennerf. De halmen zijn berijpt en kleuren paarsachtig. Open roodkoperen pluimen voltooien de groeicyclus. Wordt 150-175 hoog.

Miscanthus ‘Sarabande’ kan gezien worden als een bloeiwillige variant op ‘Gracillimus’. Groeit misschien wat mooier rechtop. 160 – 190cm

Miscanthus ‘Adagio’ is een smalbladige kleine cultivar met lichtrozerood getinte pluimen, niet te groot; 120-150cm

Miscanthus ‘Red Chief’ is een belangrijke nieuwe soort die een aantal bijzondere eigenschappen combineert: klein (ca. 100-120cm), stevig en rijkbloeiend met dikke paarsrode pluimen zoals we van ‘Malepartus’ kennen. Eindelijk genoeg voorraad om aan te kunnen bieden.

Miscanthus ‘Kaskade’ is een middelgrote soort (150-180cm) met 1 cm breed blad. Kenmerkent zijn de hangende pluimen die de sierwaarde van deze cultivar bepalen. Mooi als solitair of in groepen.

Miscanthus ‘Vorlaufer’ bloeit als eerste in de zomer (medio juli) met spitse lichtroodgetinte pluimen die later naar zilvergrijs doorkleuren. Het wat bredere blad zonder middennerf groeit wat lager in het gewas. Loofhoogte 50 – 75 cm, met pluim tot 150 cm.

Miscanthus sinensis ‘Variegatus’ is een polvormend siergras met opvallend scherp getekende bladeren, witbont. Dit gras is toepasbaar als solitair of in groepen bij een donkere achtergrond of in combinatie met roodbladige planten. Prima winterhard. De groeihoogte bedraagt 1.50 – 1.75. ‘Variegatus’ bloeit in een goede zomer eind september met koperrode pluimen die later naar zilvergrijs verkleuren.

Miscanthus ‘Kleine Fontaine’ is een halfhoge Miscanthus en maakt een stevige pol. De groeihoogte bedraagt 1.50 m inclusief pluim. De bloei ontwikkelt zich als een fontein; terwijl de eerste pluimen al ver boven het loof uittoornen beginnen de nieuwe bloeipluimen al weer van binnenuit de plant tot ontwikkeling te komen. ‘Kleine Fontaine’ bloeit eind juli tot oktober met zachtrode pluimen welke later naar zilvergrijs verkleuren.

Miscanthus ‘Morning Light’ is een van de meest opvallende selecties van Miscanthus. Deze vorm uit Japan heeft zeer smal met zilverwitte bladerenranden en middennerf. Hierdoor ontstaat een sterk oplichtend visueel effect. ‘Morning Light is polvormend en toepasbaar als solitair of in groepen bij een donkere achtergrond bijvoorbeeld in combinatie met roodbladige planten. Groeihoogte 1.60 – 1.80. Bloeit alleen na een warme zomer eind september met koperrode pluimen.

Miscanthus ‘Yakushima Dwarf’ is een stevig polvormend siergras uit Japan . De groeihoogte bedraagt 80 – 120 cm. ‘Yakushima Dwarf’ vormt op de langere duur ronde pollen met ragfijne bladeren, getooid met roodbruine pluimen in de nazomer.

Miscanthus sinensis ‘Gracillimus’ is een geliefde plant bij tuinarchitecten vanwege het zeer fijne blad en de opgaande groeiwijze 160 – 180 cm. Tel daarbij op het transparante loof en het zacht ruisen in de wind en je hebt een ideale plant voor moderne tuinen met een strakke lijnvoering. Ontwerper Dick Beijer gebruikt deze soort ook vanwege het (meestal) uitblijven van de bloei in ons klimaat, wat uitstekend past in zijn minimalistische vormgeving.

Miscanthus ‘Herman Mussel’ is een rijkbloeiende en snelgroeiende vorm en bestand tegen late nachtvorsten. Deze kruising is vernoemd naar de directeur van de botanische tuin in Munchen door Max Riedelsheimer. Niet zonder reden, want het is een van de meest vitaal groeiende soorten. Het relatief smalle blad groeit in een dichte groep uit tot een bijna ronde vorm. In de nazomer is deze plant getooid met een massale hoeveelheid goudgele pluimen die later verbloeien naar zilvergrijs. Een zeer aanbevelingswaardige soort om als solitair of in groepen toe te passen. Miscanthus sinensis ‘Malepartus’ groeihoogte bedraagt 1.80 tot 2.00 m inclusief pluim met wat breder blad. ‘Malepartus’ bloeit in augustus en september met grote, koperrode pluimen welke later naar zilvergrijs verkleuren. Ook het loof ondergaat een mooie herfstverkleuring via goudgeel naar oranjerood. Absoluut een van de beste siergrassen.

Miscanthus sacchariflorus ‘Gotemba Gold’ is een bijzonder mooi, geelgroen-gestreepte uitlopervormend siergras. Deze nog zeldzame vorm is door Barry Yinger uit Japan geïmporteerd. Opvallende kenmerken zijn de purperrode stengels welke een prachtig contrast vormen met het brede, geelbonte blad dat voorzien is van een zilveren middennerf. We hebben nog nooit bloei waargenomen. In kleine tuinen is het raadzaam deze soort binnen een ring van wortelbegrenzerfolie te planten. Ook toepasbaar in beplantingsbakken. De hoogte ligt tussen 150 – 175 cm.

Pennisetum japonicum

Borstelveergras, Lampepoetsergras (Japan)

De Pennisetums zijn typisch grassen van de open vlakte. Een open groeilocatie met veel licht is belangrijk. Van de vele soorten en variëteiten hebben we door selectie en uitval na natte en strenge winters een paar soorten overgehouden. Pennisetum japonicum (P. var. Japonicum) groeit uit tot een stevige pol van 100 – 140 cm en is in de nazomer tot begin winter getooid met vele zeer donkere, uitzonderlijk grote pluimen. Elke pluim is voorzien van talloze donkere, paarszwarte, kafnaalden. Bij voorkeur volle zon, tot halfschaduw (dan is de bloei wat later). Goed winterhard gebleken, ook op meer vochtige en compacte kleibodems.

De cultivar Pennisetum viridescens ‘Black Beauty’ bloeit enkele weken eerder met eveneens donkere paarszwarte grote pluimen en is als bladgewas iets fijner van structuur en blijft lager, zo’n 75-100 cm.

Panicum 'Heavy Metal', 'Northwind', 'Thundercloud'

Stipa calamagrostis (Achnatherum brachytricha, Calamagrostis brachytricha) Diamantgras (Noord Amerika)

Diamantgras is een opvallend polvormend siergras met een rijke bloei in de nazomer en herfst. De lange, fijne pluimen vangen makkelijk dauwdruppels waardoor in de ochtendzon de pluimen glinsteren in het licht. Vandaar de naam Diamantgras. Sterk, eerst rechtop groeiend, later licht overhangend met een mooi winterbeeld. Deze soort is goed winterhard en wordt 60 – 100 cm hoog. Eind van de winter het oude loof kort aan de grond wegsnijden voordat de nieuwe groei begint. Zon tot halfschaduw.

Stipa gigantea.Portugese Reuzenhaver is een sterke, groenblijvende plant. In het voorjaar zijn de blauwgroene bladtoefen weinig opvallend, maar zodra de manshoge, grote transparante bloeipluimen zich vertonen is het een opvallend sierelement in iedere tuin. De open pluimen dansen op de wind. Dit siergras heeft ook een mooi winterbeeld met het overblijvende loof en de halmen wuivend op de wind. Stipa gigantea vormt dichte pollen met een loofhoogte van ca. 40 cm. Standplaats volle zon op een warme, doorlatende bodem. Na een strenge winter kan het loof wat terugvriezen. Een snoeibeurt in het voorjaar doet dit snel vergeten. Deze soort kan tevens in grotere kuipen en plantenbakken toegepast worden.

Uniolia (Chasmanthium) latifolia, plataargras (Mexico, V.S.) is een polvormend siergrasje met bamboeachtige bladeren, mooi van opbouw met in de nazomer en herfst een rijke bloei. Opvallend is de volgroene kleur van het brede blad. De bloeiwijze is nog het meest bijzonder; talloze platte aren, verkleurend naar roodkoper, dansen in de wind aan ragfijne halmen. Een prachtig siergras om in het zicht langs het terras of in stenen potten te zetten. Groeit op tot 70 – 100 cm en is probleemloos. In het najaar een van de meest opvallend kleurende grassen in oranje en gele tinten. Heeft ook een mooi winterbeeld als het blad eraf is en de halmen wuiven op de wind. Eind van de winter het oude loof kort aan de grond wegsnijden voordat de nieuwe groei begint. Zon tot halfschaduw.