Wintergroene grassen

Hoge groenblijvende grassen

Cortaderia (Pampasgras) is het hoogste groenblijvende siergras. Er bestaan verschillende soorten en cultivars van dit Zuid Amerikaanse gras. Gezamenlijke kenmerken zijn het lange, blauwgroene tot grijsgroene loof met scherpe randen, dat een grote ronde bladhorst vormt, en de grote crèmewitte, tot grijswitte grote, dichte pluimen die ruim boven de plant uitsteken. Bedenk wel dat na strenge winters Cortaderia teruggesnoeid zal moeten worden omdat het groenblijvende loof niet bestand is tegen langdurige strenge vorst. Wij kweken alleen de meest winterharde en wat compacter groeiende vorm Cortaderia ‘Pumila’. Andere soorten zoals 'Rosea', 'Sunningdale Silver' zijn niet winterhard genoeg gebleken en daarom uit het assortiment verwijderd.

Miscanthus flavidus sp. Taiwan is een nieuwe siergras dat in de meeste winters groen blijft. Dit siergras vormt een pol van 1 tot 1,5 meter hoog. Het blad kleurt naar bronsrood in het voorjaar en in de herfst. De bronskleurige pluimen verschijnen vaak al midden zomer. Sp ‘Taiwan’ staat al een aantal jaren ter observatie op de kwekerij en trekt na de winter de aandacht van veel bezoekers.

Lage groenblijvende grassen

In de groep lagere groenblijvende grasachtigen van 5 tot 50 cm is veel keuze, vooral bij de soortgroepen Carex, Luzula, Liriope en Ophiopogon. Ik heb de soorten uitgelicht waar in de praktijk de eigenschappen van kennen. Ziektegevoelige of kortlevende soorten zoals diverse Festuca’s, Sesleria’s en een aantal Carexen, Stipa’s en Deschampsia’s zijn om die reden uit het assortiment.

Acorus gramineus ‘Hakiro Nisiki’ (Japanse dwergkalmoes) is de kleinste telg uit de kalmoes-familie (5 – 10 cm). Deze Japanse selectie heeft een dichte, grasachtige bladwaaiers op kruipende wortelstokken. ‘Hakiro Nisiki’ heeft opvallend limegroen tot geelgroen wintergroen loof en is goed bruikbaar om een lage, bodembedekkende zode te vormen langs borderranden, in beplantingsbakken of tussen stenen en keien. De Japanse Dwergkalmoes verlangt een humusrijke, vochthoudende bodem in de halfschaduw.

Acorus gramineus ‘Ogon’ Japanse Kalmoes (Japan) Wintergroen. Deze kalmoesachtige uit Japan heeft een opvallende limegroene bandering in het blad en wordt 20-40 cm hoog.

Acorus gramineus ‘Oborozuki’ (‘Golden Delight’) is een nieuwe soort met limegroen loof van 20-40 cm hoog.

Carex foliosissima 'Irish Green' Japanse zegge (Japan) wintergroen. Zelden zo’n mooie kleur groen gezien bij een siergras. Deze nog zeldzame wintergroene Carex uit Honsu, Japan, kan in de zon en in de schaduw een prachtig intense groen aaneengesloten tapijt vormen. Het is een sterke plant die door middel van korte uitlopers nieuwe zijscheuten maakt. Hierdoor is deze soort geschikt om een talud vast te leggen of een vak te vullen. Ook geschikt als accent in een border en voor vakbeplanting samen met andere grassen en vasteplanten. Schaduw en droogte wordt verrassend goed verdragen, al groeit de plant beter op humusrijke, vochthoudende grond in halfschaduw tot zon. Groeit relatief snel uit tot een dichte zode en is goed winterhard. Doet het goed als bodembedekker op lastige plaatsen. Planthoogte 25 tot 35 cm. Ook bruikbaar in beplantingsbakken op terrassen en daktuinen. 

De soortgroep Carex morrowii bestaat uit polvormige en uitlopervormige typen; gemeenschappelijk is het stugge, opgaande blad. Carex morrowii ‘Gilt Edge‘ heeft een brede crèmewitte bladrand. Het verticale, lijnvormige accent dat deze plant geeft is goed te gebruiken naast bladplanten en varens. Schaduw en droogte wordt verrassend goed verdragen, al groeit de plant beter op humusrijke, vochthoudende grond in halfschaduw tot zon. ‘Gilt Edge’ groeit relatief snel uit tot een dichte zode en is goed winterhard. Hij maakt korte uitlopers waardoor de plant langzaam in oppervlakte toeneemt (minder snel dan de selectie ‘Ice Dance’).

Carex morrowii ‘Ice Dance’ is een bontbladige Japanse die door middel van uitlopers snel een dichte bodembedekking vormt. De bladeren zijn sterk crèmewit gebandeerd aan de randen. Deze opvallende selectie is door Barry Yinger geïntroduceerd vanuit Japan en wordt 25 – 40 cm hoog, afhankelijk van de standplaats. Deze Carex stelt weinig eisen, kan zowel in relatieve schaduw als op zonnige plaatsen worden aangeplant. De selectie Carex morrowii ‘Gold Band’ is het sterkst goudgeel getekend en vormt ook uitlopers. Een mooie soort om donkere hoeken mee uit te lichten.

Van de polvormige morrowii’s is Carex morrowii ‘Variegata’ is een belangrijke, betrouwbare, wintergroene zegge met een smalle crèmewitte bladrand uit Japan. Het is een van de best wintergroene soorten in de schaduw en halfschaduw en wordt tot 30 cm hoog. Bloeit in het voorjaar met gele trosjes op bruine stelen.

De botanische groene vorm Carex morrowii en de kleinere selectie Carex morrowii ‘Mosten’ gebruik ik ook regelmatig in mijn tuinontwerpen.

Een andere belangrijke soortgroep is de Japanse Carex oshimensis (syn. Carex haijoensis). Dit type vormt altijd een ronde compacte pol met sierlijk overhangend, naar een punt verlopend smal blad.

Carex oshimensis ‘Evergreen’ is de botanische vorm en wordt 30 tot 40 cm hoog en uiteindelijk 40 tot 50 cm breed; duidelijk groter dan de gekleurde cultivars van deze soort. Het uitstekend wintergroene loof vormt een dichte pruik vanuit het centrum. Als onderbeplanting behoort deze Carex tot de betere zomer- en wintergroene soorten voor zon en schaduw. Carex oshimensis is daarom erg geschikt voor kleinere en grotere plantvlakken waar diepgroen en wintergroen verlangd wordt. ‘J.S. Greenwell’ blijft iets compacter. Op de kwekerij zijn diverse bontbladige selecties te vinden zoals Carex oshidensis ‘Evergold‘ met geelgerande bladeren en een compacte groei. Ook witbonte en limegroene tot geelgroene vormen zijn erg interessant om toe te passen.

Carex pendula Reuzenzegge of hangende zegge vormt grote, wintergroene pollen tot 60 cm hoog en gaat in de zomermaanden getooid met lange, hangende bloeiwijzen welke tot 1.70 uitgroeien, waaraan de gele bloeipluimpjes hangen. Nog ver na de bloei kan men genieten van het decoratieve uiterlijk van deze plant. C. pendula is een van de weinige grasachtigen die het goed doet in de droge schaduw, al heeft een matig vochtige plek de voorkeur.

Carex sp. Nanking is een nieuwe breedbladige lage soort uit Japan met een mooi gelaagde bladstructuur. ‘Nanking' wordt 30 – 40 cm hoog en groeit langzaam in de breedte uit. Beperkt verkrijgbaar.

Carex scaposa is een nieuwe rariteit uit Yunnan, China met zachtgroene brede bladeren en later in het seizoen unieke roze bloeiaren welke door insecten bezocht worden. Zorg voor bescherming in strenge winters. Beperkt verkrijgbaar.

Carex (dolichostachya) divulsa ‘Kaga Nishiki‘ is een sierlijke variëteit met een dichte bladbezetting en smal witbont belijnd blad. ‘Kaga Nishiki vormt binnen enkele jaren stevige, volle pollen met een groeihoogte van 20 tot 30 cm. Schaduw en droogte wordt verrassend goed verdragen, al groeit de plant beter op humusrijke, vochthoudende grond met meer zon. Deze Carex groeit op dichte pollen met korte zijscheuten waardoor langzaam een dicht tapijt ontstaat. Dit siergras is goed winterhard, al kan een strenge winter de plantpunten wel bruin doen verkleuren. Door in het voorjaar de plant bij te knippen ziet deze er weer mooi uit.

Hoewel formeel geen gras past Japanse paardenstaart wel in het beeld van grasachtige planten. Equisetum ramosissimum ‘Japonicum’, Japanse paardenstaart heeft stilistische groene stengels die uit losse segmenten zijn opgebouwd. Elk segment is afgezet met een zwarte rand. Als tuinplant met wortelbegrenzer uitgroeiend tot een hoogte van ca 100-130 cm en prima toepasbaar in combinatie met bladplanten vanwege sterke verticale lijnen. Ook als kuipplant. Equisetum heymale ‘Robustum’ is een grote soort die onder gunstige omstandigheden uitgroeien tot een respectabele 150 - 200 cm. Equisetum is wintergroen, maar als er veel stengels geknakt zijn door bijv. zware sneeuwval is terugsnoeien geen probleem.

Liriope zijn grasachtige wintergroene lelies uit Azie. Op de kwekerij zijn er altijd meerdere soorten op voorraad.  Liriope wordt 15-30 cm hoog en komt in het najaar tot volle bloei. Deze wintergroene plant is bruikbaar in grotere groepen op de voorgrond, als randplant en in grote plantenbakken. Verlangt een humusrijke, vochthoudende bodem. Liriope muscari ‘Royal Purple’  dankt zijn naam aan de grotere, en vollere blauw-paarse bloeiwijzen. Andere paarsblauwe vormen zijn ‘Moneymaker’, ‘Ingwersen’ en ‘Big Blue’. Liriope muscari ‘Gold Banded ‘ is een bontbladige selectie van Liriope heeft wat grover, breder blad in vergelijking met de botanische vorm. Maakt dikke, paarse bloemtrossen in de late zomer. Liriope muscari ‘Monroe White’  heeft roomwitte bloeipluimpjes in de nazomer maar is een zwakkere plant. Liriope spicata is een uitlopervormende bodembedekker met lavendelblauwe bloeiaren.

Reineckia carnea syn. Liriope hyacinthiflora, is een smalbladig familielid van Liriope en Ophiopogon en vormt een wintergroene bodembedekking met frisgroene bladeren, tot in de diepe schaduw. Bijzonder zijn de vleeskleurige bloemen in het najaar die orchidee-achtig aandoen en de rode bessen die daarop volgen. Wordt rond de 20 cm hoog en prefereert een humeuze toplaag die redelijk goed het vocht vast kan houden. Dan is het een makkelijk groeiende soort. Mooi in de ondergroei of als randplant.

Ophiopogon is verwant aan Liriope met het verschil dat deze aziatische lelieachtige een andere bloeiwijze kent en meestel uitlopervormend is. Ophiopogon is een belangrijke, zeer bruikbare soortgroep voor de ondergroei en bodembedekking. Ophiopogon japonicus is een smalbladige bodembedekker tot ca. 25 cm hoog. Soms zijn er ook bijzondere cultivars beschikbaar zoals Ophiopogon japonicus ‘Kijimafukidama’. Een gelijkende soort met small blad maar dan polvormend is Ophiopogon chingii.
Ophiopogon japonicus ‘Kyoto Dwarf’, Tempelgras, Dwergslangenbaard (Japan) is de veel gezochte lage en zeer compacte Ophiopogon die oorspronkelijk in originele Japanse tuinen en bij tempels wordt toegepast. Deze Japanse mini-slangebaard met donkergroen blad, groeit in zeer dichte wintergroene pollen uit tot een dichte zode van 5 - 10 cm hoog. De bloei met kleine, witte klokjes wordt gevolgd door opvallende staalblauwe vruchten.  Mooi in combinatie met siergrassen, bladplanten en tussen uitgesnoeide bamboe. Ook geschikt voor grote schalen. Humusrijke, vochthoudende grond in halfschaduw tot zon.

Ophiopogon planiscapis ‘Nigrescens’, Zwarte Slangenbaard is een opvallende plant met werkelijk zwarte, lintvormige bladeren. De crèmewitte bloemtrosjes hebben een paarse zweem en worden gevolgd door zwarte bessen. Deze lage bodembedekker (10-20cm) neemt er even de tijd voor, maar na enkele jaren vormt hij een perfect dichte bodembedekkende mat. Leuk om als ondergroei van een uitgesnoeide zwarte bamboe toe te passen en in combinatie met bijvoorbeeld vuurrood Japans Bloedgras!  Ook bruikbaar in bakken en grote schalen. Verlangt een vochthoudende, humusrijke grond. Bij voorkeur in zon tot halfschaduw. In de volle schaduw kan ook maar dan is het blad minder zwart. De selectie ‘Black Smaragd’ is zwartgroen van kleur. Een smalbladige zwarte cultivar is ‘Black Needle’.
Ophiopogon planiscapis ‘Smaragd‘ , de Groene Slangenbaard heeft diepgroen blad en roomwitte bloemen aan een donkere steel. De bessen zijn donkerblauw van kleur. Schaduw en droogte wordt verrassend goed verdragen, al groeit de plant beter op humusrijke, vochthoudende grond. Vormt zijscheuten waardoor snel een dichte, bodembedekkende mat wordt verkregen.  Doen het goed als bodembedekker in combinatie met siergrassen, Acer en bamboe. Wordt ook gebruikt op daktuinen en als gevelbeplanting.
De soort Ophiopogon jaburan heeft iets breder blad, helderwitte klokjes op een groene steel. Jaburan is beperkt voorraadig. Ophiopogon wallichianus ‘Intermedius‘ is een interessante nieuwe zeer winterharde soort met zeer smal, grasachtig wintergroen loof. De open trosvormige bloemen zijn paars en hangen aan gebogen steeltjes. De bessen zijn donkerblauw van kleur.

Soms zijn er andere zeldzame varieteiten beschikbaar zoals de smalbladige witbonte Ophiopogon japonicus 'Kigimafukidama', een zeldzame bontbladive versie van ‘Kyoto Dwarf’, genaamd Ophiopogon japoncus 'Snow Globe', een zilverwit gestreepte vorm genaamd Ophiopogon japonicus 'Shiroshima Ryu' en de allerkleinste varieteit Ophiopogon japonicus 'Gyoko Ryu'(='Super Dwarf' USA)

Phaenosperma globosa een nieuwkomer uit China en Japan maakt een volle toef blad van 50 – 60 cm hoog met brede, palmachtige bladeren lange, ranke aren tot 150 cm welke aan de top bezet zijn met symmetrisch geplaatste pareltjes. Dit gras kan gezien worden als een winterhard alternatief voor het exotische palmgras (Setaria palmifolia) dat door liefhebbers in tuinen ‘s zomers wordt uitgeplant. Een spectaculair gras dat zeker ruimte nodig heeft om tot haar recht te komen.

Stipa (Nassella) tenuissima ‘Pony Tails’ , Mexicaans vedergras is een van de meest fijnbladige siergrassen. De ragfijne, strogele bloeipluimen wuiven zachtjes in de wind. Deze soort bloeit van juni tot september en verlangt een zeer goed doorlatende bodem in de volle zon. Ook geschikt om in grindranden, tussen stapstenen en in kuipen toe te passen. Hoewel het een kortlevende soort is kan zij zich licht uitzaaien en zo in stand blijven in de tuin. Hoogte circa 30 cm. Na de winter de planten uitkammen. Mooi in combinatie met Yucca en palmen.