Zwarte bamboe Phyllostachys nigra in bloei

BLOEI BIJ DE ZWARTE BAMBOE, PHYLLOSTACHYS NIGRA

Bij de bloei van een bepaalde bamboesoort kunnen veel planten betrokken zijn, maar niet noodzakelijkerwijs alle planten van die soort of kloon. In cultuur is vaak maar een enkele kloon geïmporteerd of nauw verwante zaailingen verzameld in het wild waardoor totale bloei in hetzelfde tijdsbestek voor de hand ligt.

Uit recente informatie blijkt dan in het geval van Phyllostachys nigra de laatst bekende bloei rond 1905-08 is geweest in Japan. De bloeiinterval is dus ongeveer 120 jaar gebleken.

Er bestaan overigens ook bamboes die niet bloeien. Deze komen niet in het wild voor maar zijn gecultiveerde planten en daarmee afhankelijk van de mens hun voortbestaan. Mogelijk zijn er onder Semiarundinaria (hybride van Phyllostachys met Pleioblastus of Sasa) dergelijke bastaarden te vinden. Misschien is Semiarundinaria viridis zo'n plant.

Er is vanuit de wereldwijde bamboeproductie veel aan gelegen om het fenomeen van bloeitiming en afsterven te begrijpen en te beïnvloeden. Tot op heden zijn daar geen belangrijke doorbraken in bereikt.

Er wordt bij bamboe onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten bloei:

Sporadische bloei Hierbij bloeit er een enkele zijtak of een halm van een plant zonder dat dit een totale bloei betekent. Van bijvoorbeeld Phyllostachys aureosulcata is bekend dat deze al decennia een sporadische bloei vertoont sinds de introductie in Europa

Intensieve, totale bloei dat wil zeggen dat de plant alle energie omzet in bloei waarbij het blad wordt afgestoten en periode aanbreekt van 100% bloei. Dit kost zoveel energie dat de plantendelen die bloeien daarna afsterven. De reden dat uitgebloeide bamboehalmen na de totale bloei afsterven is hoogstwaarschijnlijk om plaats te maken voor de zaailingen zodat deze voldoende water, voedingsstoffen en licht kunnen ontvangen.

Voor de polvormige Fargesia's betekent dit dat de plant afsterft omdat deze soortgroep alle energie in de bloeiwijze steekt. Veel andere soorten zoals Phyllostachys zijn vaak in staat een bloeiperiode te overleven doordat meestal na een aantal jaren vanuit de resterende energie in de rhizomen kleine nieuwe scheuten ontwikkelen die niet meer bloeien en zich langzaam doorontwikkelen tot een volwassen plant. Extra zorg in de vorm van water, bemesting, deling van de kluit en weghouden van concurrerende onkruiden helpt hierbij. Vaak wordt in de praktijk niet zo lang gewacht op herstel en wordt de plant gerooid en vervangen.

Japanse zwarte lakbamboe
Phyllostachys nigra is een bamboesoort die al eeuwen lang in cultuur is dat betekent dat deze plant in cultuur al meer malen bloei heeft meegemaakt waarbij menselijke invloeden geweest zijn. Zo zijn in de loop door eeuwen meerdere vormen en kleurselecties gemaakt van Phyllostachys nigra. De groene moedervorm is bekend onder de naam Henonis. Boryana is een zwart gevlekte vorm hiervan. Andere cultivars zijn Megurochiku met een zwarte sulcus en uiteraard de meest bekende en gekweekte Japanse zwarte lakbamboe nigra waarbij de zwartgespikkelde groene nieuwe halmen na een enkele jaren volledig zwart doorkleuren.

Later bloeiende klonen ?
Omdat Phyllostachys nigra al zo lang in cultuur is, is er vermoedelijk variatie ontstaan wat zich kan uiten in een variabele bloei-interval. Dat zou kunnen betekenen dat er klonen zijn die momenteel nog niet bloeien en mogelijk wat later beginnen. Volgens collega en bamboe-expert Jos van der Palen zijn er ongeveer 10 verschillende klonen van de zwarthalmige vorm in omloop (o.a. nigra, Hale, Punctata etc) wat de variatie in het bloeimoment kan verklaren (persoonlijke mededeling).

Betekenis voor de praktijk
Wat te doen in de dagelijkse praktijk voor hoveniers en particulieren ?
Als bamboespecialist krijgen wij veel vragen van klanten over deze bloei; waarom worden de planten bruin, kan ik de bloei stoppen door snoei, bemesting of water geven? Herstellen de planten na de bloei ? Het bloeifenomeen kan niet vermeden of gestopt worden. Na het eerste bloeijaar blijven droge, bladerloze halmen over. In de opvolgende jaren kunnen kleinere nieuwe halmen verschijnen die ook tot bloei komen. In de loop der tijd kunnen er kleine halmen verschijnen die niet meer bloeien. Hieruit kan zich een nieuwe plant ontwikkelen die weer lange tijd te gaan heeft tot de volgende bloei. Wachten op nieuwe zaailingen heeft geen zin zoals eerder beschreven. In de praktijk zal meestal gekozen worden voor vervanging van de plant.

Verkoop en handel

Er wordt nog steeds veel nigra aangevoerd en verhandeld via groothandelskwekerijen en exporteurs/importeurs in Europa. Uit de teeltvoorraden worden niet-bloeiende exemplaren geselecteerd voor de verkoop. De kans is echter groot dat ook deze planten op korte termijn alsnog tot bloei komen. Er zijn geen aanwijzingen dat bepaalde clonen vrij blijven van bloei. We zien ook bloeiende partijen in de handel verschijnen. Dit zijn geen ethisch verantwoorde praktijken.

Wij zijn samen met een aantal andere gespecialiseerde bamboekwekers in Europa en de Verenigde Staten gestopt met de verkoop van alle Phyllostachys nigra-klonen. Bamboe is tenslotte een plant die je voor de lange termijn aanschaft als belangrijke wintergroene structuurplant.

Nieuwe kansen 

De massale bloei is ook een gouden kans voor kwekerijen om kruisingen binnen de nigra-groep en hybriden met tegelijkertijd bloeiende soorten zoals de momenteel ook in bloei komende Phyllostachys stimulosa te maken. Wellicht kunnen langs deze weg interessante nieuwe soorten gekweekt worden die weer ruim een eeuw mee kunnen gaan.
Momenteel (voorjaar 2024) proberen we kruisingen te maken van P. stimulosa x P. nigra Henonis en P. stimulosa x P. nigra Nigra



Bamboehout

De grotere vormen zoals Phyllostachys nigra Henonis en Boryana maken forse halmen van 5+ cm dik bij een hoogte van 8-10 m en zijn van goede kwaliteit. Na de bloei kunnen deze halmen geoogst en gedroogd worden. Daarna kunnen ze constructief gebruikt worden. Ook kunnen de bamboevezels machinaal eruit gehaald worden voor hi-tec toepassingen zoals vezelmatten voor de industrie of samengeperst tot tropisch hardhout vervangend balkhout voor de bouw en tuinbrance.

Alternatieve soorten
Voor wie nu een bloeiende Phyllostachys nigra wil vervangen zijn er een aantal alternatieven denkbaar.
Een 4 tot 6 m hoge bamboes met soortgelijke halmopbouw en structuur zijn ruim voorhanden. De halmkleur is groen tot geel. Er zijn nauwelijks andere Phyllostachys-soorten met een zwarte halm. Geschikte soorten kunnen zijn:

https://perkgroen.nl/semiarundinaria-viridis
https://perkgroen.nl/phyllostachys-aureosulcata-aureocaulis
https://perkgroen.nl/phyllostachys-aureosulcata-spectabilis
https://perkgroen.nl/phyllostachys-bissetii

Voor wie toch voor een dikkere zwarte halm gaat, komt de nog zeldzame Phyllostachys aureosulcata Blackfire nog het dichtst in de buurt. De gele halmen van deze soort kleuren in enkele jaren naar zwart. 
Phyllostachys humilis maakt zwartgroene nieuwe halmen die later naar donkergroen doorkleuren. Zwart gevlekte halmen zoals we kennen van nigra Boryana vinden we ook bij Phyllostachys bambusoides Lacrima Deae

https://perkgroen.nl/phyllostachys-humilis
https://perkgroen.nl/phyllostachys-bambusoides-lacrima-deae

Binnen de groep niet-woekerende Fargesia's zijn er diverse opties met donkere (paarszwarte) halmen. De halmen van Fargesia zijn echter dunner, planten blijven lager( 2-3 m), hebben fijner blad en een dichtere structuur waardoor de halmen minder zichtbaar zijn. Bloeiveilige soorten voor deze eeuw zijn Fargesia jiuzhaighou Deep Purple en Black Cherry, Fargesia nitida Volcano, Great Wall en Pillar.

https://perkgroen.nl/fargesia-nitida-great-wall
https://perkgroen.nl/fargesia-nitida-pillar
https://perkgroen.nl/fargesia-nitida-volcano

https://perkgroen.nl/fargesia-jiuzhaigou-deep-purple
https://perkgroen.nl/fargesia-jiuzhaigou-4-black-cherry